Ιλλυρία και Ιλλύριοι στη διαδρομή του χρόνου

- Γράφει ο  ΝΙΚΟΣ Θ. ΥΦΑΝΤΗΣ

Ιλλυρία: Κατά την αρχαιότητα ορεινή περιοχή που βρίσκεται στις βόρειες ακτές της Αδριατικής. Οι Ιλλυρικές περιοχές αποικίστηκαν από τους Έλληνες, οι οποίοι είχαν
εγκαταστήσει εμπορικούς σταθμούς στις ακτές και στα νησιά. Τέτοιους εποικισμούς έχουμε στην Επίδαμνο (σ. Δυρράχιο), το 627 π.Χ., στην Απολλωνία  (600 π.Χ.), στην Κόρκουρα, στη Λισσό και αλλού.

Η αναρχία που είχε επικρατήσει στην περιοχή βοήθησε την πειρατεία, την οποία προσπάθησαν να καταστείλουν από τα μέσα του 3ου αιώνα οι Ρωμαίοι. Η βασίλισσα της Ιλλυρίας Τεύτα, σύζυγος και διάδοχος του βασιλιά Άγρωνα, το 230 π.Χ. επιτέθηκε με Ιλλυριούς πειρατές και λεηλάτησε την Ήπειρο, την Κέρκυρα και την Επίδαμνο. Τότε κατάσφαξε και τους κατοίκους της Φοινίκης της Χαονίας.

Το 229 η Τεύτα νικήθηκε από τους Ρωμαίους και υποχρεώθηκε να παραμείνει γύρω από τη Λισσό, χωρίς δικαίωμα να ανοιχτεί στη θάλασσα. Με την ήττα της Τεύτας επιβλήθηκε η ρωμαϊκή κυριαρχία στις ακτές της Αδριατικής (Επίδαμνος, Απολλωνία, Κούρκουρα).

Στον δεύτερο ιλλυρικό πόλεμο (220-219 π.Χ.) ηττήθηκε ο Δημήτριος Φάρκ, σύμμαχος των Ρωμαίων εναντίον της Τεύτας, ο οποίος, μετά την ήττα του λεηλάτησε την Ακυτανία (τη σημερινή Δερόπολη - περιοχή Αργυροκάστρου). Αργότερα η Ιλλυρία υπήρξε σύμμαχος των Ρωμαίων κατά τον Β’ Μακεδονικό Πόλεμο και άπιστος σύμμαχος κατά τον Γ’ Μακεδονικό πόλεμο.

Σχετικά με τους πολέμους των Μακεδόνων εναντίον των Ρωμαίων να αναφέρουμε ότι ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Ε’ (221-179 π.Χ.) διεξήγαγε πόλεμο κατά των Ρωμαίων (200-197). Μετά την ήττα που υπέστη (Κυνός Κεφαλές 197) περιορίστηκε στα στενά όρια του βασιλείου του. Τον αγώνα κατά των Ρωμαίων συνέχισε ο διάδοχος του Φιλίππου Περσέας (179-168), ο οποίος ηττήθηκε στην Πύδνα (168) και αιχμαλωτίστηκε. Το 148π.Χ. η χώρα της Μακεδονίας καταλαμβάνεται οριστικά από τους Ρωμαίους και μετατρέπεται σε ρωμαϊκή επαρχία.

Όταν η Ιλλυρία υποτάχθηκε στους Ρωμαίους (33 π.Χ.) ανακηρύχτηκε, το 27 π.Χ., σε επαρχία από την Μακεδονία, την Ιστρία (Χερσόνησο της Νοτίου Ευρώπης, παραφυάδα της Βαλκανικής Χερσονήσου) και τον Δούναβη. Το 17 π.Χ. έγινε αυτοκρατορική επαρχία αποτελούμενη από την Δαλματία και την Παννονία. Μετά τις επιχειρήσεις του αυτοκράτορα Τιβέριου (6 - 9 μ.Χ.) αποσπάστηκε η Παννονία και η Δαλματία αποτέλεσε ξεχωριστή επαρχία.

Η ονομασία Ιλλυρικό (Illiricum) αποδόθηκε στο σύνολο που σχηματίζαν η Δαλματία, η Μυσία και η Παννονία. Η Δαλματία είναι περιοχή των δυτικών Βαλκανίων, που βρέχεται από την Αδριατική θάλασσα. Η Μυσία είναι χώρα της ΒΔ Μικράς Ασίας μεταξύ της Προποντίδας, του Ελλησπόντου και του Αιγαίου Πελάγους και η Παννονία (Λεκάνη της Παννονίας) αποτελεί το σύνολο των πεδιάδων και κοιλάδων μεταξύ των ανατολικών Δειναρικών Άλπεων προς δυσμάς και Νότια και των Καρπαθίων προς Βορειοανατολικά, που καταλαμβάνεται από την Ουγγαρία και Ρουμανία.

Το Ιλλυρικό αυτό επί αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, που περιελάμβανε επιπλέον την Αχαΐα, τη Μακεδονία και τη Δακία (χώρα που περιελάμβανε τη σημερινή Ρουμανία και τμήματα γειτονικών της χωρών), το διοικούσε Έπαρχος. Το 379 το Ιλλυρικό χωρίστηκε σε Δυτικό και Ανατολικό. Η περιοχή με το όνομα Ιλλυρία επανεμφανίστηκε με τη σύσταση των ιλλυρικών επαρχιών από το συνέδριο της Βιέννης (1815) και μετατράπηκε σε Βασίλειο της Ιλλυρίας. Το Βασίλειο αυτό εξαφανίστηκε το 1849 και εξαρτιόταν από την αυστριακή αυτοκρατορία. Μετά την εξαφάνισή του (1849) αποτέλεσε τις επαρχίες Γκόρικα, Καρνιόλης, Κορινθίας και Ιστρίας.

Ιλλυριός: Μυθολογικός ήρωας των Ιλλυριών, που είχε μορφή φιδιού. Αναφέρεται ως γιός του Κάδμου και της Αρτονίας, οι οποίοι, όταν έφυγαν από τη Θήβα υπό μορφή φιδιών, πήγαν στην Ιλλυρία, όπου και πέθαναν. Τα μυήματά τους τα έδειχναν και κατά την ιστορική εποχή.

Το Ιλλυρικό (Illiricum): Πρόκειται για ιλλυρική περιφέρεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που συμπεριελάμβανε την Δαλματία και την Παννονία. Στην διοικητική αυτή περιφέρεια κατά την διοικητική αναδιοργάνωση από τον Διοκλητιανό (284 - 305 μ.Χ.) προστέθηκαν και οι διοικήσεις Δακίας και Μακεδονίας, που περιελάμβαναν το κεντρικό και δυτικό τμήμα της Βαλκανικής Χερσονήσου που αποτελούσαν το Ανατολικό Ιλλυρικό.

Επί Μεγάλου Κωνσταντίνου (324 - 337) το Ανατολικό Ιλλυρικό με τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και της Κρήτης συγκροτούσε μια από τις τέσσερις μεγάλες επαρχίες του Ρωμαϊκού Κράτους.
Κατά τον χωρισμό του Βυζαντινού κράτους σε Ανατολικό και Δυτικό (395) το Ανατολικό Ιλλυρικό παρέμεινε πολιτικώς στη διοίκηση του Βυζαντίου, ενώ εκκλησιαστικώς υπαγόταν στην δικαιοδοσία της Εκκλησίας της Ρώμης, μέχρι τα μέσα του Η’ αιώνα επί της Βασιλείας του Κωνσταντίνου του Ε’ (741-775), οπότε υπήχθη στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως.

Ιλλυρική γλώσσα: Ο όρος ιλλυρική γλώσσα χρησιμοποιείται υπό διάφορες εκδοχές. Ιλλυρική ονομάζεται η γλώσσα που μιλιόταν από τους αρχαίους Ιλλυριούς. Αμφισβητείται ότι οι Ιλλυριοί γνώριζαν τη χρήση της γραφής. Γνωστή είναι μόνο μια πολύ μικρή επιγραφή με ελληνικά γράμματα. Όσα γνωρίζουμε για την Ιλλυρική γλώσσα μας είναι γνωστά από τα κύρια ονόματα που περιέχονται στα συγγράμματα των κλασικών συγγραφέων ή από λατινικές επιγραφές των ιλλυρικών περιοχών και από επιγραφές των μεσσαπιανών, που είναι μνημεία ιλλυρικής διαλέκτου που μιλιόταν στην Κάτω Ιταλία. Μεσσαπιανοί είναι οι κάτοικοι της Μεσσαπίας, χώρα της Μεγάλης Ελλάδας, που αντιστοιχεί μάλλον με την Καλαμβρία και Απουλία. Στις ακτές της Μεσσαπίας υπήρχαν ελληνικές αποικίες: το Βριυδήσιο, ο Τάραντας κλπ. Ίσως οι κάτοικοι της Μεσσαπίας να ήταν Ιλλυρικής καταγωγής.

Η μεσαπική διάλεκτος θεωρείται ιλλυρική και είναι γνωστή μόνο από σύντομες επιγραφές στο ελληνικό αλφάβητο από την Καλαμβία και την Απουλία.

Η μεσσιαπική διάλεκτος ανήκει στην ιλλυρική ομάδα των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών. Η άμεση συγγένεια της βενετικής γλώσσας με την Ιλλυρική αμφισβητείται. Η Βενετική γλώσσα θεωρείται γλώσσα της ιταλικής γλωσσολογικής ομάδας.

Οι ιλλυρικές διάλεκτοι εξαφανίστηκαν τελείως. Η συγγένεια της νέας αλβανικής γλώσσας με τις ιλλυρικές διαλέκτους δεν αποδεικνύεται. Το πρόβλημα της προέλευσης της νέας αλβανικής γλώσσας παραμένει.

ΠΗΓΗ: ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ http://apenadi.blogspot.gr