Μετά τα πρώτα χρόνια της μετανάστευσης στην Ελλάδα και την εύλογη περίοδο προσαρμογής στην νέα γι αυτούς πραγματικότητα, οι Βορειοηπειρώτες καλλιτέχνες άρχισαν σταδιακά να καλύπτουν το χαμένο χρόνο της απομόνωσης και να συμβαδίζουν σιγά – σιγά με τους Ελλαδίτες συναδέρφους τους. Σήμερα, μετά το πέρας μιας εικοσιπενταετίας, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε βάσιμα πως υπάρχουν ανάμεσά τους εικαστικοί και λογοτέχνες που έχουν καταγράψει αξιοσημείωτες πορείες και έχουν να παρουσιάσουν αξιόλογο έργο. Κάποιοι απ’ αυτούς μάλιστα, ξεχωρίζουν και χαίρουν της εκτίμησης του κοινού. Στον χώρο της μουσικής, ο Κώστας Νούσιας είν’ ένας απ’
αυτούς. Καθηγητής, συνθέτης και μουσικός εκτελεστής (αλλά και ποιητής) που τα τελευταία χρόνια δρέπει τους καρπούς της πολυετούς, σκληρής εργασίας στον τομέα του. Μερικές μόνο διακρίσεις και συμμετοχές του:Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Πρώτου Φεστιβάλ Βορειοηπειρωτικής Λαογραφίας, (Ζάππειο Μέγαρο), της Εβδομάδας Βορειοηπειρωτικού Πολιτισμού, («ΤΕΧΝΟΠΟΛΙΣ» Δήμος Αθηναίων) και του Ευρωπαϊκού Φεστιβάλ Λαογραφίας, (Δήμος Αθηναίων), εκπρόσωπος της Ελλάδος σε συνέδρια Τεχνών και Γραμμάτων που διοργανώθηκαν από Βαλκανικές χώρες (Αθήνα, Πλέβεν, Άγ, Σαράντα, Αταλάντη), Έφορος και ιδρυτής της Ορχήστρας του Ιδρύματος «Χατζιδάκης – Γκάτσος» στην Ακράτα, μαέστρος στη Φιλαρμονική Ορχήστρα Πάτμου, βοηθός μαέστρου και σολίστ στη Συμφωνική Ορχήστρα «Νικόλαος Μάντζαρος», Τιμώμενος και βραβευθέντας σε Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Πολιτισμού στο Βίντιν της Βουλγαρίας και στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο Κωνσταντινούπολης, βραβευμένος από τον Όμιλο OUNESCO ΟΤΛΕ Ελλάδος κλπ. Τον ευχαριστούμε για την σύντομη συνέντευξη που μας παραχώρησε, με αφορμή την ενασχόληση του με την μελοποίηση ποιημάτων του Κωνσταντίνου Καβάφη.
Με ποια ευκαιρία έγινε η μελοποίηση; Σας προτάθηκε;
Ασφαλώς. Η πρόταση έγινε από τον γνωστό ηθοποιό, συγγραφέα και Καθηγητή Δραματικής Τέχνης, Πάρη Κατσίβελο. Είναι τόσο παθιασμένος ο Κατσίβελος, με τον Καβάφη, που απαγγέλλει από μνήμης σχεδόν το σύνολο των 154 αναγνωρισμένων ποιημάτων του!
Κατόρθωσε να περισυλλέξει 25 με 30 καβαφικά αντιπροσωπευτικά ποιήματα, να τα συγχωνέψει και μέσω αυτών, να παρουσιάσει στο κοινό τη ζωή του Αλεξανδρινού ποιητή σε μορφή παράστασης. Για την μουσική επένδυση επιθυμούσε να χρησιμοποιήσει αποκλειστικά καινούργιες μελοποιήσεις. Έτυχε να ακούσει τραγούδια μου σε κάποια συναυλία κι έτσι με εμπιστεύτηκε. Η συνεργασία μας από την αρχή ήταν συναρπαστική και μαζί με τις τραγουδίστριες και τον πιανίστα δημιουργήσαμε μια ζεστή καλλιτεχνική ατμόσφαιρα.
Πως έγινε η επιλογή των ποιημάτων;
Αρχικά η παραγγελία αφορούσε 3 ποιήματα, τα οποία θα ανταποκρίνονταν αντίστοιχα στις τρεις μεγάλες ενότητες με κατάταξη Κατσίβελου.
Όμως αργότερα ενημερώθηκα πως μπορούσα να επιλέξω ελεύθερα τα ποιήματα. Άλλωστε, απ’ ό, τι γνωρίζω, και ο ίδιος ο Καβάφης δεν έγραφε ποτέ ποιήματα κατά παραγγελία, αλλά πάντα ανέμενε τη θεία έμπνευση. Μάλιστα, όπως έχει γραφτεί, απέρριψε ακόμα και την πρόταση που του έγινε για να γράψει τους στίχους του Ολυμπιακού Ύμνου. Ως γνωστόν, έπειτα, οι στίχοι αυτοί γράφτηκαν από τον Κωστή Παλαμά.
Επέλεξα λοιπόν και μελοποίησα αρχικά το «Δέησις» και το «Όποιος απέτυχε». Για την επιλογή ποιήματος ερωτικού περιεχομένου, σαν κάτι να μη μου ταίριαζε. Ίσως δεν έβρισκα το σωστό. Έτσι το άφησα στην άκρη. Μετά από ένα χρόνο πέτυχα τυχαία στο διαδίκτυο το «Έπος καρδιάς». Πρόσεξα ότι αυτό το ποίημα, είχε μια γυάλινη ευαισθησία και μια αγνή υπόσταση. Είχε γραφτεί πολύ νωρίς, την εποχή που επικρατούσε ο ρομαντισμός και ο ποιητής ήταν εικοσάρης. Αυτό το ποίημα ήταν από τα επικηρυγμένα του. Σκέφτηκα πως ίσως θα είμαι ο μοναδικός που το εντόπισε για μελοποίηση!
Πως προσεγγίζει ένας συνθέτης έναν τόσο μεγάλο ποιητή;
Μετά βεβαιότητος θα σου πω ότι υπήρχε και δέος και φόβος και πρόκληση και σύγχυση, ενδοιασμός, εγκράτεια. Όμως όλα αυτά τα συναισθήματα διοχετεύτηκαν σ’ έναν κοινό παρονομαστή που λέγεται, ευθύνη. Κι όποιος δημιουργός δεν αισθάνεται το ρίγος της υπευθυνότητας αυτής όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με τέτοιου μεγέθους ποιητές, σίγουρα έχει αποτύχει. Κατά βάθος ήθελα πάντα και λαχταρούσα να μελοποιήσω ιερά τέρατα της πένας, αλλά ακριβώς όλα αυτά τα συναισθήματα που προαναφέρθηκαν, ανέστελλαν κάθε προσπάθεια. Έτυχε να συναντήσω τον Πάρη Κατσίβελο, όπως έτυχε να συναντήσω την συγγραφέα Κυριακή Τρακάδα για να μου κάνει την πρόταση να γράψω ένα τραγούδι για το Ζάππειο Μέγαρο. Από αυτήν την πρόταση προέκυψε ο Ύμνος για τους Ευεργέτες, τον οποίο και αφιέρωσα στη μνήμη της. Οι απροσδόκητες προτάσεις από καταξιωμένους ανθρώπους των Τέχνης και των Γραμμάτων μοιάζουν με ευλογία.
Αυτή η πρόταση, λοιπόν του Πάρη, με βοήθησε στο να αποκτήσω τον ενθουσιασμό που κατά τον Μπελίνσκι, είναι απαραίτητος για την δημιουργία. Επέλεξα τις κατάλληλες μελωδίες κι έτσι ολοκληρώθηκαν οι μελοποιήσεις. Ο κάθε ποιητής έχει την ιδιαιτερότητά του. Όμως o Καβάφης ως προς το είδος του έχει άλλη βαρύτητα. Εγώ έτυχε να έχω κάποια σχέση με την ποίηση, αφού ασχολούμαι προσωπικά. Γνωρίζω καλά και την τέχνη της μουσικής, ως μουσικός εκτελεστής, αλλά και ως δημιουργός.
Υπήρχε από πριν στα συρτάρια σας κάποιο μοτίβο, κάποια μελωδία την οποία επεξεργαστήκατε ή πρόκειται για μελοποίηση που έγινε επί τούτου;
Μελωδίες υπάρχουν πολλές στα συρτάρια, όπως και στο μυαλό μου. Πολλές έρχονται όταν ταξιδεύω, όταν περπατάω, όταν πιέζομαι. Ακόμα και τα βαθιά μεσάνυχτα έρχονται. Όμως αποκλειστικά για τον Καβάφη, στην ιδέα και μόνο αναστέλλονται, λόγω του μεγέθους του ποιητή. Δεν υπήρχε εκ των προτέρων καμία ιδέα, ούτε μελωδία έτοιμη, αλλά υπήρχε ίσως στο υποσυνείδητο. Στην κλασική μελοποίηση είναι σχεδόν αδύνατον να υπάρχει εκ των προτέρων κάποιο μοτίβο, διότι εδώ παίρνεις τους στίχους και τους προσαρμόζεις στη μουσική και όχι το αντίθετο. Για αυτό το λόγο, η μελοποίηση είναι και από τα πιο δύσκολα εγχειρήματα. Εδώ ο συνθέτης δοκιμάζεται πραγματικά.
Κάνατε κάποια έρευνα για να δείτε άλλες μελοποιήσεις Καβάφη; Αν ναι, τι αποκομίσατε απ’ αυτήν;
Ο Καβάφης συγκαταλέγεται στους ποιητές που μαγνήτισαν και μαγνητίζουν πολλούς μουσικούς. Απ’ αυτούς, οι περισσότεροι τον τοποθετούν στα σύγχρονα ρεύματα και του φορούν στοιχεία μοντέρνα με διάφορα εφέ.
Κατά τη γνώμη μου όμως, δεν φτάνει να καταφέρεις να αποδώσεις μόνο και μόνο τα εφέ και την ατμόσφαιρα. Για παράδειγμα, ο κριτικός Γ.Π. Σαββίδης, όταν σχολιάζει τα κεριά, λέει ότι το ποίημα αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί αλληγορικό, αλλά οραματικό. Έχουμε, λέει κεριά σβησμένα, αλλά έχουμε και κεριά αναμμένα-κεριά του μέλλοντος. Το νόημα του ποιήματος λοιπόν, είναι βαθύ, άρα έτσι πρέπει να το προσεγγίσουμε και από μουσικής άποψης.
Γενικά νιώθω πως οι περισσότεροι συνθέτες θεωρούν τον Καβάφη συνοδοιπόρο τους. Εν μέρει αυτό δεν είναι κακό. Όταν όμως τον παρουσιάζουν κάπως ερμητικό και σνομπ, άλλοτε τραγικότατο, άλλοτε πολύ μοντέρνο, τότε καταφέρνουν να κάνουν λίγα. Πιστεύω πως προσπαθούν να του δώσουν βάθος και απροσέγγιστες διαστάσεις με δυναμικές και σπουδαία ηχοχρώματα τα οποία είναι της στιγμής και ύστερα ξεχνιούνται.
Ποιες μελοποιήσεις θα θεωρούσατε πετυχημένες;
Απ’ αυτές που σίγουρα αρέσουν είναι η μελοποίηση, Χατζηδάκι, «Μέρες του 1903» και «Τα γκρίζα μάτια» τουΧρήστου Νικολόπουλου. Εδώ, ο μελωδικός Νικολόπουλος γνωστός για τα έντεχνα λαϊκά τραγούδια, θα ‘λεγα πως υπερέβη εαυτόν και προσέγγισε εύστοχα τον Καβάφη. Η φωνή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, τον ανεβάζει πιο πολύ στο πάνθεον της δόξας.
Σ΄αυτό το πεδίο, δηλαδή στην εύστοχη μελωδία εστίασα κι εγώ στην δική μου προσπάθεια. Κανέναν από τους σύγχρονους συνθέτες δεν θα μπορούσα να μιμηθώ, διότι δεν με συναρπάζουν, αλλά ούτε και από τους μελωδικούς δε θα το έκανα για τον απλούστατο λόγο: Τον Καβάφη, πολλοί ποιητές τον μιμήθηκαν ως προς το στιλ, αλλά κανένας δεν έγραψε με τη δική του αυθεντικότητα, πόσο μάλλον να γίνει αυτό από μουσικής πλευράς;
Θα ήθελα να υπενθυμίσω επίσης, κάτι που πολλοί αγνοούν. Ο Καβάφης έγραφε και με ομοιοκαταληξίες και μέτρο, συνεπώς ήταν και μελωδικός.
Υπάρχει στα υπ’ όψιν να ηχογραφηθούν σε κάποιο CD;
Ευελπιστώ πολύ σύντομα να μπούμε στο στούντιο, μόλις συμπέσουν τα προγράμματά μας. Δεν είμαι βέβαιος ότι τα τραγούδια θα έχουν την προσδοκώμενη επιτυχία. Τη σιγουριά της επιτυχίας, την ενισχύουν οι μεγάλες φωνές του πενταγράμμου, αλλά προσωπικά, με καθησυχάζει η ομολογία του γνωστού μουσικοσυνθέτη και ενορχηστρωτή που είναι και δάσκαλός μου. Ο λόγος για το Νίκο Φυλακτό. Είπε λοιπόν στον ενθουσιασμό του επάνω ο αγνός αυτός μουσουργός ότι, ο Νούσιας μελοποίησε το «Όποιος απέτυχε», αλλά μάλλον, δεν έχει επίγνωση του επιτεύγματος του. Ο Νίκος το έζησε το εν λόγο το τραγούδι από πρώτο χέρι, αφού το ενορχήστρωσε. Προσφέρθηκε κιόλας να αναλάβει την ενορχήστρωση και των υπολοίπων όταν μπούμε στο στούντιο. (Να προσθέσω πως το ίδιο κομμάτι έχει προσφερθεί να το ενορχηστρώσει και ο αρχιμουσικός Πέτρος Πρόκος ο οποίος και το έπαιξε για πρώτη φορά).
Θα μπορούσατε να αναφερθείτε στις μέχρι στιγμής παρουσιάσεις τους;
Τα τραγούδια έχουν παρουσιαστεί στο Ελληνο-γαλλικό επιμελητήριο, στο Κολωνάκι, σε εκδήλωση του Παγκόσμιου Φιλοσοφικού Φόρουμ, στο Κτήριο «Κωστής Παλαμάς» και στην πολυτελέστατη αίθουσα του Ιδρύματος Θεοχαράκη. Είχαμε και άλλες προτάσεις για παρουσίαση, ακόμα και απ’ το εξωτερικό, όπως από τους Έλληνες της Κάτω Ιταλίας, από Φεστιβάλ στη Βουλγαρία, αλλά δεν καταφέραμε να παρευρεθούμε, λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων. Μένουν όμως ανοιχτές, οι προτάσεις αυτές για συνεργασία.
Τα τραγούδια αυτά, είναι τα αγαπημένα μου, έτοιμα, ενορχηστρωμένα. Έχουν δείξει ενδιαφέρον έως τώρα 4 τραγουδίστριες. Τρεις νεαρές με σπουδαίες, πολλά υποσχόμενες φωνές και μία καθηγήτρια μονωδίας, της Λυρικής Σκηνής με καριέρα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Αναμένουμε.
ΠΗΓΗ: http://periodikodrys.gr/
φαγκότο ως σολίστας με συμφωνικές ορχήστρες και ως μαέστρος με Φιλαρμονικές, ενώ έχει γράψει ύμνους όπως ο ΥΜΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ, ο ΥΜΝΟΣ για το ΖΑΠΠΕΙΟ ΜΕΓΑΡΟ και βιβλίο με μελοποιημένα ποιήματα , για το χωριό του έγραψε ΒΟΥΝΑ – ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, Η ΤΡΙΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΜΟΥ, Ευκαιρία.
Είναι ιδρυτής της Ένωσης Καλλιτεχνών και Συγγραφέων Βορείου Ηπείρου -ΕΚΑΒΗ . Για πολλά χρόνια διετέλεσα και ειδικός γραμματέας του Ομίλου για την UNESCO, Τεχνών, Λόγου κι Επιστημών Ελλάδος.
Εργάζεται ως καθηγητής μουσικής, στο Μουσικό Γυμνάσιο - Λύκειο Ιλίου.
Ανάρτηση: Αλέξανδρος Γκίνος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου