Σύντομο οδοιπορικό στην Αλβανία, Αύγουστος 2012

Αργυρόκαστρο

Του Χρήστου Ν. Φίφη*

* Ο Δρ Χρήστος Ν. Φίφης είναι επίτιμος ερευνητής στη Σχολή Ιστορίας και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου La Trobe της Μελβούρνης.

Στο παρόν σημείωμα θα παραθέσω κάποιες εντυπώσεις από μια σύντομη επίσκεψή μου στην Αλβανία. Επισκέφτηκα το φίλο μου Γιώργο Ζάγκαλη, από τη Μελβούρνη, που το καλοκαίρι διέμεινε στο χωριό του, τις Δρυμάδες Ιωαννίνων. Το χωριό βρίσκεται δίπλα στα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Αποφασίσαμε με το Γιώργο να κάνουμε μια σύντομη επίσκεψη στην Αλβανία. Η επίσκεψη έγινε από την Κυριακή 19 Αυγούστου μέχρι την Τετάρτη 22 Αυγούστου 2012 με τρεις διανυκτερεύσεις στην Αλβανία. Το ταξίδι άρχισε από την Κακαβιά, το Αργυρόκαστρο και περάσαμε στους Αγίους Σαράντα, τη Χιμάρα, τις Αλβανικές Δρυμάδες (Dhermi) και τέλος τα Τίρανα και έγινε με λεωφορεία και άλλοτε με ταξί.

Το πρωί της Κυριακής 19 Αυγούστου φτάσαμε με το αυτοκίνητο του φίλου Νίκου στο συνοριακό σταθμό της Κακαβιάς. Από εκεί πήραμε ταξί για το Αργυρόκαστρο, 15 ευρώ. Ο ταξιτζής δεν ήταν επαγγελματίας, εκτελούσε κάποιες διαδρομές με το αυτοκίνητό του για να ενισχύει το πενιχρό του εισόδημα. Είχε κάνει μερικά χρόνια στην Ελλάδα, μιλούσε Ελληνικά αλλά τώρα ήταν συνταξιούχος με περίπου 150 ευρώ το μήνα. Στην Αλβανία υπάρχουν και μικρότερες συντάξεις που αρχίζουν περίπου από 80 ευρώ και ο μέσος όρος είναι περίπου 100 ευρώ το μήνα. Τα ημερομίσθια δεν διαφέρουν πολύ, μέσος μισθός γύρω στα 250 ευρώ το μήνα. Το ευρώ στην Αλβανία γίνεται παντού το ίδιο δεκτό με το λεκ (1 ευρώ = περί τα 120 λεκ), το εθνικό της νόμισμα. Η Αλβανία είναι μια φτωχή χώρα με περίπου 3 εκατομμύρια πληθυσμό, το μεγαλύτερο μέρος κάτω των 35 ετών. Ο μέσος όρος ετήσιου εισοδήματος είναι $7.800 δολάρια Αμερικής, το 28% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης, (στοιχεία του 2010). Το ετήσιο ποσοστό ανάπτυξης είναι περίπου 2%. Το αντίστοιχο μέσο εισόδημα στην Ελλάδα είναι $26.600.

Το Αργυρόκαστρο είναι μια ωραία πέτρινη πόλη με καλντερίμια και επίκεντρο το κάστρο της. Ήταν η πόλη που το 1914 αποτέλεσε την πρωτεύουσα της προσωρινής κυβέρνησης της Βορείου Ηπείρου. Το κάστρο περιέχει μουσειακά οπλικά εκθέματα από τον Αλή Πασά ως τον Ενβέρ Χότζα και με το άγαλμα του αντάρτη της Αντίστασης. Από το Αργυρόκαστρο το απόγευμα μετακινηθήκαμε με λεωφοριάκι νοτιοδυτικά προς τη θάλασσα, περνώντας πάνω από τα βουνά και στενούς δρόμους, για τους Αγίους Σαράντα. Το εισιτήριο ήταν 3 ευρώ το άτομο. Το ευρώ στην Αλβανία γίνεται παντού το ίδιο δεκτό με το λεκ, το εθνικό της νόμισμα. Ο οδηγός γνώριζε επίσης Ελληνικά, είχε εργαστεί κάποια χρόνια στην Ελλάδα. Το λεωφοριάκι παίρνει γύρω στα 14 άτομα. Ο οδηγός παίρνει στο δρόμο 4-5 ακόμη που κάθονται σε καθίσματα.

΄Αγιοι Σαράντα

Οι ΄Αγιοι Σαράντα είναι μια παλιά ελληνική πόλη που τα τελευταία 20 χρόνια αναπτύχθηκε ξαφνικά και έφτασε από 15.000 σε πάνω από 35.000 και προστέθηκαν πολλοί νέοι κάτοικοι από τη Βόρεια Αλβανία. ΄Εχει μια θαυμάσια παραλία, φτηνά καταστήματα και ξενοδοχεία και το βράδυ οι κάτοικοι κάνουν τον περίπατό τους στην παραλία ή κάθονται σε μαγαζάκια μέχρι τα μεσάνυχτα Από το ξενοδοχείο βλέπουμε πάνω από το λιμάνι μια ορχήστρα να παίζει σε ένα μαγαζί Αλβανικούς σκοπούς που μοιάζουν πολύ με τους Ηπειρώτικους –και πολλές φορές ελληνικά τραγούδια: «Γιάννη μου το μαντήλι σου…», ή «Σα νάταν να περάσω 40 κύματα…». Πολλοί χορεύουν μέχρι τα μεσάνυχτα. Οι κάτοικοι δεν φαίνονται εύποροι –ντυμένοι απλά αλλά ευχερείς και πρόθυμοι για άλλο ένα ευχάριστο βράδυ αργά έξω.

Τη Δευτέρα 20 Αυγούστου αναχωρήσαμε με ταξί για τη Χιμάρα, βορειοδυτικά. Ο οδηγός που μιλάει Ελληνικά βάζει τραγούδια από το σταθμό της Κέρκυρας και κατόπιν καταλήγει στους Αλβανικούς Ηπειρώτικους σκοπούς. Η Χιμάρα είναι μια μικρή πόλη με κατ’ εξοχήν ελληνικό πληθυσμό. Ο Γιώργος Ζάγκαλης (παλαίμαχος κομμουνιστής και συνδικαλιστής που κατέφυγε στην Αυστραλία το 1950 σε ηλικία 18 ετών) εύκολα αρχίζει μια ζωηρή συζήτηση με οπαδούς της οργάνωσης «Ομόνοια» που έχουν εδώ ένα από τα στέκια τους. Η θάλασσα είναι ωραία αλλά η περιοχή χρειάζεται ανάπτυξη – το οδικό και αποχετευτικό της σύστημα είναι απαρχαιωμένα. Μερικά ξενοδοχεία της επίσης είναι υποτυπώδη και πολλά κτίρια παμπάλαια.

Το πρωί της Τρίτης 21 Αυγούστου πήραμε ταξί για το χωριό Αλβανικές Δρυμάδες (Dhermi).

Δρυμάδες

 Από αυτό το χωριό, τον 18^ο αιώνα κάποιοι κάτοικοι κατέφυγαν νότια και ίδρυσαν τις Δρυμάδες των Ιωαννίνων. Οι Αλβανικές Δρυμάδες είναι ένα αρκετά απλωμένο μεγαλοχώρι που εκτείνεται από τη θάλασσα ως το βουνό που υψώνεται πάνω από αυτή. Οι κάτοικοί του είναι κυρίως ΄Ελληνες. Στο δρόμο, κάτω από τους βράχους ξεχύνεται μια πηγή με άφθονο δροσερό νερό και σχηματίζεται μια μικρή πλατεία με μεγάλα πλατάνια και δύο-τρία καταστήματα. Ο Γιώργος βρίσκει εκεί μερικά γεροντάκια – οι γέροντες του χωριού που απολαμβάνουν τη δροσιά των νερών και των πλατάνων. Αυτή την εποχή υπάρχουν αρκετοί νέοι που εργάζονται στην Ελλάδα και βρίσκονται στο χωριό για διακοπές. Οι γέροντες παίρνουν επίσης τη σύνταξη του ελληνικού ΟΓΑ, περίπου 350 ευρώ το μήνα και με αυτή την έννοια είναι σε πιο πλεονεκτική θέση από τους Αλβανούς συμπολίτες τους. Είναι περήφανοι για το χωριό τους και την παράδοση που κουβαλούν.

Μετά το μεσημέρι πήραμε το λεωφορείο που ερχόταν από τη Χιμάρα και πήγαινε για τα Τίρανα. Το λεωφορείο ανέβηκε αργά τις μακρές στροφές του όρους προς τα βορειοδυτικά και κατέβηκε στον κάμπο του κόλπου της Αυλώνας.  

Αυλώνα

Μετά την Αυλώνα ανηφόρες, στενοί δρόμοι και κάποτε λωρίδες μοντέρνου οδικού δικτύου, αυτοκίνητα – πολλά παλιές μερσεντέδες – και κάποτε στις άκρες των δρόμων άνθρωποι με φορτωμένα γαϊδουράκια. Δεξιά και αριστερά πράσινες καλλιέργειες με καλαμπόκια, κήπους, ελιές, συκιές και αμπέλια, σε λόφους που θυμίζουν επαρχιακό κρητικό τοπίο.

Νωρίς το βράδυ της Τρίτης φτάσαμε στα Τίρανα, μια πόλη που πλησιάζει τις 500.000 κατοίκους, χτισμένη ανάμεσα σε λόφους και βουνά. Είναι μια καθαρή πόλη, με πράσινο, με παλιά και καινούργια κτίρια, πολλά από τα οποία δεν είναι τελειωμένα. Οι κύριοι δρόμοι που οδηγούν στην πόλη είναι μεγάλοι, διπλοί, δεντροφυτεμένοι πυκνά, με χιλιάδες πλατάνια που φαίνονται να φυτεύτηκαν τα τελευταία 8-10 χρόνια. Σε λίγα χρόνια οι δρόμοι αυτοί θα είναι καταπράσινοι και δροσεροί. Οι γυναίκες και οι άνδρες είναι χαμογελαστοί και πρόθυμοι να βοηθήσουν τους ξένους. Ελάχιστοι εδώ μιλούν Ελληνικά, αλλά πάντοτε βρίσκεται κάποιος να βοηθήσει. Σε περίοπτα σημεία των Τιράνων και των άλλων πόλεων υπάρχουν υποκαταστήματα των Ελληνικών τραπεζών.

Κατά μήκος των δρόμων, επίσης, φαίνεται και η φτώχεια που υπάρχει: μαγαζάκια που αγωνίζονται για την επιβίωση, ταλαιπωρημένα παλιά αυτοκίνητα από το φτωχό οδικό δίκτυο, παλιά λεωφορεία που περνούν κατάμεστα σε ώρες αιχμής. Οι κάτοικοι είναι καθαρά αλλά σχετικά φτωχικά ντυμένοι σε σύγκριση, για παράδειγμα, με τις γυναίκες και τους νέους των Ιωαννίνων. Το ποτάμι που διασχίζει την πόλη κουβαλάει αρκετό νερό αλλά και πολλή ρύπανση. Στους δρόμους δεν υπάρχουν ζητιάνοι –σε αντίθεση με φαινόμενα της Αθήνας και άλλων πόλεων. Τα Τίρανα επίσης δεν φαίνεται να αντιμετωπίζουν προβλήματα παράνομων μεταναστών.

Πρωί, την Τετάρτη 22/8, πολλοί μικροπωλητές, άνδρες και γυναίκες, ακόμη και γριές καταλαμβάνουν διάφορα τμήματα πεζοδρομίων και εκθέτουν την πραμάτεια τους, προσπαθώντας να κερδίσουν τον επιούσιο. Μερικοί παραγωγοί πωλούν τα προϊόντα της δικής τους παραγωγής, σύκα, σταφύλια, ντομάτες, άλλα φρούτα και λαχανικά και αντικείμενα λαϊκής τέχνης. Στους δρόμους δεν υπάρχουν γραφίτης και συνθήματα, εκτός από ένα που σταμπάρεται παντού με τον ίδιο τρόπο σα σφραγίδα στους τοίχους, I love Camaria – Αγαπώ την Τσαμουριά. Ρωτώ κάποιον νεαρό φοιτητή στο πανεπιστήμιο τι σημαίνει η φράση. «Είναι ένα μέρος της Αλβανίας, μου λέει στα Αγγλικά, που κατέχεται από την Ελλάδα». Το σύνθημα δεν υπάρχει στις άλλες πόλεις –ίσως όχι ακόμη- και φαίνεται να είναι το έργο κάποιας ομάδας.

Περίπου στις 2.00 το μεσημέρι πήραμε το λεωφορείο για την Κακαβιά. Το λεωφορείο έφυγε δυτικά για το Δυρράχιο, μετά νοτιοανατολικά πέρασε από διάφορες πόλεις και τελικά το Τεπελένι, Αργυρόκαστρο, Κακαβιά με προορισμό τα Ιωάννινα, το Αγρίνιο, Πάτρα, Κόρινθο, Τρίπολη, Σπάρτη, Γύθειο. Σε όλη τη διαδρομή στην Αλβανία ανέβαιναν άνδρες, γυναίκες και παιδιά που βρίσκονταν εκεί για διακοπές και επέστρεφαν στα διάφορα μέρη της Ελλάδας για δουλειές και τα παιδιά να πάνε στα σχολεία. Πρόθυμοι να μιλήσουν μαζί μας για τα μέρη που εργάζονται. Συνήθως κάνουν όλες τις χειρωνακτικές εργασίες, εργασίες που οι ΄Ελληνες δεν θέλουν να κάνουν.. Γνωρίζουν Ελληνικά, όχι πάντα με τη σωστή Γραμματική και σύνταξη. Τα παιδιά τους μιλούν καλά Ελληνικά. Πολλοί έχουν στην Ελλάδα 10 και 15 χρόνια. Κάποιος μου λέει ότι εργάζεται σε χωριό του ΄Αργους για 12 χρόνια και είχε την οικογένειά του μαζί του αλλά τώρα λόγω της οικονομικής κρίσης αναγκάστηκε να την αφήσει στην Αλβανία και να πηγαινοέρχεται.

Στο Τεπελένι υπάρχει το επιβλητικό άγαλμα του Αλή Πασά, στην ιδιαίτερη πατρίδα της γέννησής του. Κάποιος μου λέει ότι οι κάτοικοι της περιοχής έχουν ένα έθιμο, όταν κάποιος αρραβωνιάζεται θα πρέπει να κλέψει κάτι για να κάνει στην αρραβωνιαστικιά του κάποιο δώρο. Μερικοί, όμως, συνεχίζουν την τέχνη αυτή που τη μαθαίνουν νωρίς και αργότερα. Λέει την ιστορία ενός 14χρονου αγοριού που έκλεψε κάτι από κάποιο κατάστημα αλλά συνελήφθηκε επ’ αυτοφώρω από τον καταστηματάρχη. Επενέβηκε ο πατέρας του αγοριού που είπε στον καταστηματάρχη: «θα πληρώσω διπλά για το κλαπέν αντικείμενο αλλά μην αποθαρρύνεις το παιδί στην πρώτη του προσπάθεια».

Οι δρόμοι από τα Τίρανα προς την Κακαβιά αποτελούνται από ένα μίγμα μοντέρνου οδικού δικτύου, άλλων τμημάτων σε στάδιο κατασκευής και αλλού είναι πρωτόγονοι, στενοί και άβολοι. ΄Οταν ο αυτοκινητόδρομος αυτός αποπερατωθεί προβλέπεται να αποτελέσει μέρος της Ιόνιας και Αδριατικής οδού που θα διασχίζει την Αλβανία και θα ενώνει τα ελληνικά σύνορα με την Κροατία. Οι άλλες δυο κυριότερες οδικές αρτηρίες είναι ο αυτοκινητόδρομος που ενώνει το λιμάνι του Δυρραχίου με το Κόσοβο (έχει αποπερατωθεί) και ο σχεδιαζόμενος αυτοκινητόδρομος που θα ενώνει την Αλβανία με τη ΦΥΡΟΜ και τη Βουλγαρία. Η Αλβανία είναι μια χώρα με απλά, καθαρά μαγαζιά, ξενοδοχεία και εστιατόρια, σε τιμές σχεδόν του 50% των αντίστοιχων ελληνικών. Οι περισσότεροι νέοι Αλβανοί εργάζονται στην Ελλάδα, την Ιταλία και τις χώρες του Ευρωπαϊκού Βορρά. Η χώρα με προσπάθειες φαίνεται να μπαίνει αργά αλλά σταθερά στη διαδικασία της ανάπτυξης.

diasporic.org

ΠΗΓΗ: http://borioipirotika.blogspot.gr